Με τα μάτια του Στράτου

Το καινούργιο βιβλίο του Στράτου Δουκάκη «Από το περιθώριο των λογισμών» είναι ακόμα ωραιότερο από το προηγούμενο «Υστερόγραφα μιας διαδρομής» που ομολογουμένως είναι ένα ωραίο βιβλίο! 

Τα ίδια αισθαντικά θέματα: ωραίες εικόνες, όνειρα, αναμνήσεις… Με δυο λόγια: γλυκιά νοσταλγία για ό,τι χάθηκε αλλά και ό,τι δεν ήταν πραγματοποιήσιμο.

Αυτά γραμμένα –ειπωμένα καλύτερα– (γιατί αυτήν την εντύπωση έχει ο αναγνώστης, ότι είναι καθισμένος απέναντι στον συγγραφέα, ο οποίος του εξομολογείται όλα τα ωραία που πέρασαν από τη ζωή του, τα κοινά για όλους τους ανθρώπους. Απλώς, άλλοι τα αξιολογούν και άλλοι περνούν πλάι τους αδιάφοροι. Ο νους τους –βλέπετε– είναι επικεντρωμένος αλλού : σε χρήματα και αποκτήματα. Έτσι χάνουν όλη την ομορφιά της ζωής που βρίσκεται σ’ αυτά που εκείνοι θεώρησαν… περιττές πολυτέλειες.

 

Βλέπεις, η προσοχή τους είναι όλη στραμμένη στο μέλλον και έτσι χάνουν το παρόν (άσε πιά το παρελθόν!) Ο συγγραφέας στραγγίζει και την τελευταία σταγόνα ομορφιάς από τη ψυχή του και την προσφέρει στον άγνωστο αναγνώστη σαν δείγμα αγάπης: Πόσες ωραίες εικόνες του προβάλλει σε ιδιωτική προβολή , πόσα νοήματα που σαν βέλη εκτοξεύει από τη φαρέτρα του και βρίσκουν τον αναγνώστη κατευθείαν στην καρδιά! 

Αυτή την καρδιά που πίστεψε ότι με τα χρόνια και τις δυσκολίες που πέρασε σκλήρυνε και δεν τη διαπερνά τίποτα. Μόνο ο μεταλλικός ήχος των χρημάτων που ο αναγνώστης συσσώρευσε για να έχει ασφαλή γεράματα, αφού δεν φρόντισε να έχει όμορφα νιάτα! 

Αυτά τα χρήματα τα βρίσκουν άνθρωποι που δεν τα έβγαλαν με τον κόπο τους και δεν καταλαβαίνουν την αξία τους. Έτσι τα σκορπίζουν στους 4 ανέμους μαζί με τον μόχθο του άλλου και τον ίδιο τον Άλλον. Και έρχεται τώρα ο συγγραφέας να αντικρύσει αυτά που κουβαλά ο καθένας στη ψυχή  του ως απόσταγμα… και τα ωραία και τα άσχημα. «Οι μνήμες θα μας βοηθήσουν ν αντιμετωπίσουμε το τελευταίο δύσκολο κομμάτι της ζωής.», σημειώνει εμφατικά. Οι μνήμες, νομίζω, μας φέρνουν στο νου τα «όστρακα» των αρχαίων αγγείων και τα κοσμήματα που έβαζαν μαζί με το νεκρό για να του κάνουν πιο υποφερτό τον αποχωρισμό από τους ανθρώπους του. Το ίδιο με τους αρχαίους Έλληνες έκαναν κι οι αρχαίοι Αιγύπτιοι… με την ίδια λογική προκειμένου να κάνουν το θάνατο πιο υποφερτό σε αυτούς που έφευγαν, τοποθετώντας κοντά τους τα προσωπικά τους αντικείμενα. Όλα αυτά μ ένα θαυμάσιο λεξιλόγιο, που σε συνδυασμό με τον εξομολογητικό τόνο σε κάνει να μη θέλεις ν αφήσεις το βιβλίο. Τα ρήματα που τον χαρακτηρίζουν είναι: εξομολογούμαι και μοιράζομαι. 

Αλήθεια δεν είναι αξιοθαύμαστο πώς ένα παιδί 17 χρονών –που αφήνει το νησί του τη Λέσβο για να ξενιτευτεί στη μακρινή Βενεζουέλα και επιστρέφει ύστερα από 41 χρόνια– διαθέτει ένα λεξιλόγιο που δεν το διαθέτουν άνθρωποι που έμειναν στον τόπο τους και ασχολήθηκαν με τη Λογοτεχνία; 

Σκέπτομαι ότι το να γράφεις είναι θέμα ψυχής παράλληλα με την ικανότητα και την καλλιέργεια. Αν δεν αισθάνεσαι, δεν μπορείς να δημιουργήσεις.  Ο Δουκάκης έχει κρατήσει τα χαρακτηριστικά των ανθρώπων του νησιού του: ευαισθησία, συναίσθημα, αγάπη για το ωραίο, νοσταλγία. 

Κάποια στιγμή επέστρεψε στην πατρίδα του ένας σύγχρονος Οδυσσέας, λαχταρώντας να πιάσει το νήμα από εκεί που το άφησε. Παράλληλα ανέπτυξε τη θετική πλευρά του, που τον βοήθησε να γίνει ένας επιτυχημένος επιχειρηματίας και ν’ ανέβει κοινωνικά στην κορυφή του τόπου, όπου εγκαταστάθηκε. 

Ποιος δεν θα 'θελε να διαθέτει έναν τέτοιο συνδυασμό λογοτεχνικού «ταλέντου» και συντελεστών επιχειρηματικής επιτυχίας; Και είναι σημαντικό το ότι το αποτέλεσμα των εμπειριών του δεν το κρατά για τον εαυτό του αλλά το κοινοποιεί στον Άλλον: μη κρίνεις τη ζωή σου από το τώρα, του λέει, γιατί έζησες κι αλλιώς: αισθάνθηκες έντονα συναισθήματα, αγάπησες, μαγεύτηκες από ονειρικά ηλιοβασιλέματα και όλα αυτά γράφηκαν ανεξίτηλα μέσα σου και θα σε συνοδέψουν μέχρι το τέλος της ζωής σου. 

Και τον παρακινεί να χαρεί αυτές τις ωραίες στιγμές έστω και με τη δύναμη της νοσταλγίας γιατί σ’ αυτή την άχαρη εποχή που ζούμε το μόνο που χρειαζόμαστε για να ισορροπήσουμε είναι η Ομορφιά. 

Να γεμίσουμε τη ψυχή μας Φως, ώστε να μην το αναζητήσουμε στο τέλος της ζωής μας σαν τον Γκαίτε. 

Ζήσαμε τα πιο όμορφα μας χρόνια  δίχως να φανταστούμε –ΕΥΤΥΧΩΣ– τι μας περίμενε. 

Τώρα ζούμε σε εποχή απρόσωπων σχέσεων και συναισθηματικής απομόνωσης κλεισμένοι ανάμεσα στους τοίχους του σπιτιού μας. Οι ανθρώπινες παρουσίες στη ζωή μας έχουν γίνει τυπικές και σύντομες και μας αφήνουν πιο μόνους από πριν. Σιωπή και απομόνωση: είναι μια  γενική πρόβα γι’ αυτό που μας περιμένει …Να βρεθεί καθένας μόνος με τον εαυτό του στην αιωνιότητα. 

Οι μόνες που μπορούν να μας βοηθήσουν ν αντιμετωπίσουμε το τελευταίο και πιο δύσκολο κομμάτι της ζωής μας είναι οι αναμνήσεις.. Ό,τι αγάπησες, δεν έσβησε. Πάντα το νοσταλγείς γιατί συνδέεται με τα νιάτα σου: τότε που ήσουν άφθαρτος και αστραφτερός! 

Τώρα ερχόμαστε σ’ ένα άλλο θέμα. Ο συγγραφέας δεν μετατρέπει σε αυτοσκοπό της αφήγησής του την «πλοκή». Έτσι, δημιουργεί ένα κολλάζ εικόνων κι εντυπώσεων, φαινομενικά ανεξάρτητων που όμως συνδέονται μεταξύ τους μ’ ένα μυστικό νήμα, όπως στους στίχους του τραγουδιού του Λουκιανού «Που βαδίζομεν κύριοι», στο οποίο αποτυπώνονται οι καθημερινές μικροϊστορίες. 

Ο συγγραφέας, αιώνιος ταξιδευτής σε θάλασσες ωραίων αισθημάτων απευθύνεται σε όλους γιατί η ανθρώπινη Μοίρα είναι κοινή. Τελειώνω με τους αγαπημένους στίχους ενός αγαπημένου προσώπου: του Πατέρα μου.  

«τι λοιπόν είναι η ζωή μας ακριβώς θεωρουμένη; Μια στιγμή συνδεδεμένη μ ελπίδες κι αναμνήσεις;» 

Όλγα Σταυρίδου-Δεληγιάννη *

*  Η Όλγα Σταυρίδου-Δεληγιάννη γεννήθηκε και έζησε τα παιδικά και νεανικά της χρόνια σ' ένα όμορφο νησί του Αιγαίου, τη Λέσβο, όπου άνθρωποι απλοί, συνηθισμένοι, λαϊκοί, γράφουν λογοτεχνία, ποίηση, μουσική, ανεβάζουν θεατρικά έργα, ζωγραφίζουν. Έτσι απλά και φυσικά όπως αναπνέουν... Σπούδασε Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης πετυχαίνοντάς το στην καλύτερή του ώρα... Την εποχή του Ανδρόνικου, του Κακριδή, του Τσομπανάκη, του Σακελλαρίου, του Κριαρά, του Πολίτη, του Μαρωνίτη και τόσων άλλων μεγάλων... Εργάστηκε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία πραγματώνοντας τ' Όνειρό της. Έγραψε άρθρα σε εφημερίδες και λογοτεχνικά περιοδικά, εξέδωσε οδηγούς ευρωπαϊκών πόλεων. Ταξίδεψε πολύ... Και έζησε σαν όλους της γενιάς της -αυτής του '60- σε μια ατμόσφαιρα μαγική... 

"Της αφύλαχτης απόστασης και της τρυφερής περισυλλογής"...

Έγραψε η Ντόρα Πολίτη

«Από το περιθώριο των λογισμών»

Της Ντόρας Πολίτη

Ο φίλος μου, Στράτος Δουκάκης! Της αφύλαχτης απόστασης και της τρυφερής περισυλλογής... Με τη μουσική γλώσσα της επικοινωνίας του. Με το υψηλό ήθος γραφής, με τις καλαίσθητες αποχρώσεις, τα ευγενή ανθρώπινα μηνύματα, τις ιδιόμορφες, προσωπικές κλιμακώσεις... Κάθε φορά που περιδιαβαίνω στα κείμενά του και στους λογισμούς του, θαρρώ πως με αγκαλιάζουν χαμηλότονοι φωτισμοί, δίπλα σε βάζα με αγριολούλουδα, μπροστά σε κρυστάλλινο ποτήρι με παγωμένη σπιτική βυσσινάδα. Ή, πως αίφνης με τυλίγει πέπλο χαρμολύπης, ψυχανεμίστρα τρικυμιά! 

Ο γραπτός του λόγος, "φυτεύει" θαρρείς σε βραγιές κατάνθιστες τα... "Μη με λησμόνει", λίγο πριν τα θερίσουν δικές του "Μικρές σκέψεις και μεγάλες αλήθειες"... Διάβασα δίπλα στο κύμα της Μηθυμναίας πατρίδας του, το τελευταίο πόνημά του "Από το περιθώριο των λογισμών"... Όχι για να κάνω κριτική. Ποτέ δε το κάνω σε λογοτεχνική έκφραση του άλλου! Είτε βρίσκω το πόνημα "λίγο", είτε "φτασμένο" είτε... αχρείαστο, εκτιμώ τους πόνους της "γέννας"! Κριτικές, στείρες, μισαλλόδοξες, της έπαρσης και της έλλειψης του "ένδον σκάπτε", για μένα είναι ανάξιες προσοχής! 

Επί 42 χρόνια επαγγελματίας δημοσιογράφος Αμερική-Ελλάδα, διατηρώ και την κάποια... λογοτεχνική μου φλέβα, έχω γνώση κρίσης και λόγου. Δεν τα διαθέτω όμως, παρά μόνο στη δουλειά μου και στα προσωπικά μου πνευματικά "ξεσπάσματα"... Έτσι, προχώρησα να "παραθερίσω" στις εξομολογήσεις του Στράτου Δουκάκη στο τελευταίο του βιβλίο. Παρότι με απαλόβρεχε το κυματάκι της Εφταλούς, ένιωθα στα μέσα μου, τις σιγανές φωτιές και τις υπόγειες πυρκαγιές από το "είναι" του φίλου Στράτου! Να καίνε χωρίς να λαμπαδιάζουν, να επηρεάζουν χωρίς να απαιτούν. Έχει για μένα τουλάχιστον, ιδιαίτερη λογοτεχνική δεξιοσύνη ο λόγος του. Στάθηκα σε κάποιες παραγράφους του, με συναισθηματικό λυρισμό. Κάποιες, ίσως να μου θύμισαν... εμένα! Ίσως να ήθελα να ήταν για μένα! "Εσωστρεφής και περίκλειστη, πίσω από μισάνοιχτες πόρτες και τραβηγμένες κουρτίνες… χρόνο με το χρόνο, επιμένει να επιλέγει τον καλύτερο τρόπο που κινείται και τον ευγενέστερο που μιλάει... Οι κατάλληλες λέξεις για να μεταφέρει ευαισθησίες και μυστήρια..."! Και αλλού μέσα στις σελίδες του "Έχω την αίσθηση, ότι ολούθε μέσα μου, υπάρχουν ακόμη, σκόρπια θραύσματα πανάκριβα και ανεκτίμητα, από τη σπασμένη μου ζωή..." 

Παραθέτω κάποιες προσωπικές διαπιστώσεις παρακάτω, γιατί με το Στράτο Δουκάκη, μας δένουν πολλά "προσωπικά" και... ενδογενή "συρματόσχοινα". Ο πολύχρονος ξενιτεμός, εκείνος 40 χρόνια στη Βενεζουέλα, εγώ 32 στο... Τέξας. Αγαπήσαμε τις χώρες που μας "υιοθέτησαν", με τα στραβά και με τα καλά τους, αποδεχτήκαμε, δεχτήκαμε, δώσαμε και πήραμε, σε μαραθώνια διαδρομή προς τις προσωπικές κορυφογραμμές μας. Οι διαφορές στην πορεία μας αρκετές, μας δένει, όμως, ο αλύτρωτος, ο αδηφάγος ΝΟΣΤΟΣ και ας επιστρέψαμε "σε κείνα που δεν ηύραμε...". -Ο Στράτος, συνεχίζει να ζει στα γλυκόπιοτα μέσα του, στα δυσκολοχώνευτα κάποιες φορές, της καθημερινότητας και της ρουτίνας. -Με τη γλυκόλαλη μελαγχολία του! -Με τον αχαρτογράφητο προσωπικό του αρμενιστή! -Με τον πλανόδιο πλατωνικό ερωτισμό του! Τούτος ο φίλος μου, έχει τις καταδικές του αλλαξοκαιριές και τις ψηλαφίζει πονετικά, σα να είναι παιδιά του... Το γράψιμό του, μου φαίνεται πως έχει αφή από σατέν, μετάξι, ριζόχαρτο και βελούδο πότε-πότε. Και πως άλλοτε ταλανίζεται στο ύψος και στο βάθος, μέσα στο τραχύ γκρο, στο χράμι του πολυκαιρισμένου υφαντού! Λάλο κύμα ζωογόνο και συνάμα αφρισμένο επιθετικά, η έκφραση του Στράτου. Νομίζω, αφετηρία του το αποθησαύρισμα του ονείρου που δε ξημέρωσε, και επίλογος, το αβασίλευτο όνειρο, φάρος καθοδηγητικός για τον ίδιο και για κείνους που αγαπούν τη γνήσια δημιουργία της ψυχής του. Επίλεκτη κατ’ εμέ η θέση του Στράτου Δουκάκη στη Νεοελληνική Γραμματεία Λογοτεχνίας και "άξιος ο μισθός του" για την ακατάβλητη, λεπτή, ευγενική, χαμηλότονη,  αδευτέρωτη τέχνη του.

Υγίαινε και κάρπιζε φίλε μου, ανθούς και φύλλα, λυτρωτικό καταστάλαγμα και ασίγαστη λεκτική παρακαταθήκη...

Μυτιλήνη, Ιούλιος 2023

Ευχαριστήριο

Δώρο καρδιάς απλόχερα μου έδωσες, Ντόρα, στολισμένο με τα όμορφα λόγια σου. Με συγκίνησαν όσο δεν φαντάζεσαι. Πόσο σ’ ευχαριστώ! 

Εσένα, βλέπεις, σου «μίλησαν» τα γραφτά μου κι εμένα, ανέκαθεν, μου «μιλούσε» η ψυχή σου… 

Κρατάω το μέλι απ' τα λόγια σου και σου στέλνω χαμόγελο και μια αγκαλιά!

Στράτος Δουκάκης 

Η κληρονομιά του καλοκαιριού μάς ανήκει…

Εκείνα τα παιδικά καλοκαίρια στην εξοχή, όταν η εξοχή ήταν όντως εξοχή. Δεν είχαμε ξαπλώστρες, μήτε ομπρέλες - ασπρισμένες πεζούλες μόνο στην αυλή ή έξω από τον πλαϊνό τοίχο της πόρτας. Δυο μέτρα μπροστά η θάλασσα, το κύμα, τα βότσαλα η άμμος και πιο πέρα στρώμα τα φύκια, και μια σανίδα, τόση όση για βουτιές και δέσιμο κάποιας βάρκας. Απ’ όλα είχε και… παιχνίδι, βέβαια, όλη μέρα. Και το κολύμπι παιχνίδι ήταν. 

Παραμέσα ο πλάτανος, θεόρατος φάνταζε στα μάτια μου, τα οπωροφόρα στο κτήμα του Μπάρμπα-Φώτη, οι καλαμιές κι οι τζιτζιφιές στην άκρη του τοίχου, το πηγάδι με το ροδάνι να το γυρίζει ένας υπομονετικός γαϊδουράκος με δεμένα τα μάτια μη και ξεστρατίσει ή ζαλιστεί με τόσες γύρες. Κηπευτικά χωρισμένα με αυλακιές να ρέει το νερό για πότισμα. Και τι δεν είχε… ένας απλός παράδεισος που χαμήλωνε στα μέτρα μας τόσο που με μια δρασκελιά φτάναμε στο κατώφλι του… 

Αλήθεια, τί άλλα ήταν τα σημαίνοντα της ζωής τότε; Τί άλλο ακριβώς κάναμε όσοι τουλάχιστον προλάβαμε κάμποσο από εκείνο το «τότε»; Λες και σαρώναμε ξεγνοιασιές που θα τις φυλάγαμε για όταν θα μεγαλώναμε; Ποιος μπορεί να ξέρει… 

Α, και τούτο μην το ξεχάσω, θα ήταν παράλειψη, στα τόσα, να μην το αναφέρω. Υποθέτω θα καταλάβατε για ποιες στιγμές θέλω να πω: για κείνες τις  ώρες στα καλοκαιρινά μεσημέρια, όταν οι γονείς κοιμούνταν εμείς δεν έπρεπε να βγάζουμε κιχ. Ήταν κανόνας! 

Τώρα, καθιστός στην ασπρισμένη πεζούλα –σ’ ένα μικρό διάλειμμα, ανάμεσα στα «σημαίνοντα» της σήμερον ημέρας– αναπολώ εκείνα τα παιδικά καλοκαίρια μου, κληρονομιά που μου ανήκει. Έχω μπροστά μου τη θάλασσα, το κύμα, τα βότσαλα την άμμο και πιο πέρα στρώμα τα φύκια, και στη φαντασία μου μια, τόση δα, βαρκούλα, απ’ αυτές που φτιάχναμε από φλούδες πεύκου να πλέει ανέμελη με την πρωινή αύρα.

Η φαντασία μου ή αλλιώς η ποίηση που γεννά η αναπόληση.

Στα κλωνάρια ενός ημιτελούς δειλινού

Το εξήγησα στην προηγούμενη ανάρτηση με το ημιτελές κείμενό μου. Η τελευταία παράγραφος του οποίου εξαλείφθηκε. Εξ ολοκλήρου. Άλλωστε το υποσχέθηκα: «δεν θα αναφέρω το παραμικρό για την τελευταία παράγραφο». Τότε έφταιγε η ώρα (12:57’ ακριβώς!) μεσημεριάτικα. Ναι, ήταν η ώρα και… η ανελέητη κάψα του Ιουλίου. 

Τώρα είναι αλλιώς, καταμεσής ενός ετοιμόρροπου πλέον απογεύματος, περασμένες οκτώ – εννιά παρά κάτι, ο ήλιος έδυσε, βάφοντας τα χαρακώματα του ορίζοντα μ’ ένα απαλό πορτοκαλί χρώμα. Πορτοκαλί προς βιολετί. Μια γλυκιά απόχρωση γαλήνης, θαυμασμού και συγκατάβασης. Άλλαξε άρδην η διάθεση. Τώρα ναι, έχει λόγους η ημέρα να τραβάει σε μάκρος. Στέκομαι, με επιφύλαξη, ανάμεσα στα δύο ενδεχόμενα: να επαναφέρω την τελευταία παράγραφο εδώ ή όχι; Συγκλίνω προς το όχι. Ας την αφήσω, σιγά μη και χάσει η Βενετιά βελόνι… πάμε για άλλα. 

Εν τω μεταξύ, αυτά τα άλλα των σκέψεών μου, επιμένουν, κάθε φορά, να συνωστίζονται στον ίδιο μονόδρομο, αλλού εγώ κι αλλού εκείνες. Το συνηθισμένο ντεκόρ κυλάει στις τροχιές μιας γλυκιάς διαδρομής αλλόκοτων συναισθημάτων, όπου, συνήθως, εκτυλίσσεται το έργο της ζωής μου. Κάπως έτσι συμβαίνει, μια σκηνή, ένα τυχαίο συμβάν, μια αναπόληση, μια λεπτομέρεια τα κάνει όλα καλύτερα, πιο βολικά, πιο τρυφερά, πιο πιασάρικα. Έτσι μου φαίνεται και έτσι είναι. 

Τι να λες; Τι να θυμάσαι; Μια από τα ίδια και πάλι. Μάλλον σε νοσταλγία το γυρίζει… Πού αλλού; Από τις καλά φυλαγμένες περγαμηνές της μνήμης κι απ’ όλες τις οδούς, επέλεγα, ανέκαθεν, τη συντομότερη: εκείνη των αναμνήσεων. Αυτή διαβαίνω, εκεί είναι οι στενές επαφές μου, οι σχέσεις και οι εξαρτήσεις μου.

Κι απέναντι στα πορτοκαλί προς βιολετί χαρακώματα του ορίζοντα, αποσιωπητικές εικόνες οι σκέψεις μου, κρέμονται στα κλωνάρια ενός ημιτελούς δειλινού. 

Στην ανελέητη κάψα του Ιουλίου

Ώρες μεσημεριάτικες κι όλα τριγύρω μου στην απόχρωση του ακαθόριστου. Το γραφτό που προετοιμάζω σεργιανίζει, για άλλη μια φορά, στο μονοπάτι των στοχασμών… Ώρα 12:57’ ακριβώς! Ανεξήγητο πως και γιατί τα περιθώρια που μου έδωσε η πρωινή διαύγεια δείχνουν να εξαντλήθηκαν. Η ψυχή σε αναρχία. Το πλάνο χαμένο κι οι αποχρώσεις παραμένουν απροσδιόριστες και… ακαθόριστες. 

Ούτως ή άλλως –με όση συνέπεια κι αν εφοδιάστηκα– επαρκώς προετοιμασμένος, σε μια συνεπαρμένη στιγμή επιβεβλημένης ραστώνης όλα μπορούν να συμβούν. Τίποτα δεν είναι τυχαίο. Τα «καθώς πρέπει» και τα «όπως πρέπει» πάνε στην άκρη. Τα διαβάσματα, οι φωτεινές σκέψεις, τα ονειροπολήματα, οι σημειώσεις, τα εύλογα νοήματα, όλα παραδομένα στην ανελέητη κάψα του Ιουλίου. 

Με λίγα λόγια η σκέψη φθίνει, στερεύει, η έμπνευση δυστροπεί. Το σεργιάνι του λόγου βραδυκίνητο, νωχελικό. Ζαλίζεται ο χρόνος, δεν υπολογίζει την ανάγκη μου. Παραμερίζει κάθε ενδεχόμενο ευαισθησίας. Δεν αφουγκράζεται την ψυχή μου που πάντα, ό,τι εκείνη του ζητούσε, απλόχερα της έδινε.

Ευκαιρίας δοθείσης λοιπόν και με την οικειότητα του ενικού που συνήθως επικοινωνώ, έχω να πω ότι εδώ, γκρεμίζεται απρόσμενα η συνέχεια. Τα χάσματα της φαντασίας και τα τεχνάσματα της πλήξης εμποδίζουν την όποια εξέλιξη στο γραφτό μου. Δεν έχω λόγους να συνεχίσω όσο τα χάσματα διευρύνονται. Δεν θα μπορέσω να καθορίσω το υπόλοιπο του κειμένου. 

Βάζω τελεία. Κλείνω απλά τα μάτια και κάνω πως δεν το βλέπω. Την τελευταία παράγραφο –το λέω τώρα– την είχα ετοιμάσει εκ των προτέρων, ωστόσο την κρατάω εκτός. Λυπάμαι, αλλά, όχι, δεν θα αναφέρω το παραμικρό για την τελευταία παράγραφο. 

Την αφήνω στην ανελέητη κάψα του Ιουλίου.

Μεταπλάθοντας την ευαισθησία σε λέξεις…

Είναι στιγμές που νιώθω πόσο εξαρτημένος είμαι από τις λέξεις. Από κείνες που με τριγυρίζουν, με γοητεύουν, με βασανίζουν και… εν μέρει μου βάζουν δύσκολα. Το ίδιο μου συμβαίνει και με τις εικόνες, τις μουσικές, τους ήχους και τα συναισθήματα. Ως συνήθως δεν μ’ αφήνουν στην ησυχία μου.

Εστιάζω στα γραφόμενα ανθρώπων που εκτιμώ. Ακουμπάω στη γραφή τους τον δικό μου εαυτό. Ποθώ, όσο τίποτα, να σκύβω πάνω τους με προσοχή για να τρυγήσω... Διαβάζω τις λέξεις φωναχτά κι αυτές μου δίνουν τον ήχο τους και γίνομαι ο αντίλαλός τους. Τις σημειώνω, τις επεξεργάζομαι και τις τοποθετώ στα ράφια –στην πίσω αυλή της μνήμης. Ίσως και να μου χρειαστούν.

Λέξεις ετερόκλητες μεταξύ τους που, ωστόσο, χαρακτηρίζονται από μια συνέχεια. Ρέουν, η μια πίσω από την άλλη, κρατιούνται χέρι-χέρι αναζητούν παρέα, φίλους, συνομιλητές και αναγνώστες. Δένονται με τις ιστορίες των σαν ψηφίδες ενός μικρού μωσαϊκού. Μπερδεύονται γλυκά. Θέλουν να «κολλήσουν» στις κατάλληλες φράσεις για να περιγράψουν, να ξεχωρίσουν, να αναδειχτούν.

Ψάχνω, με συμπυκνωμένη πλέον η σκέψη μου, να δω πως γίνεται –εδώ είναι τα δύσκολα– να μεταπλάθω την ευαισθησία μου σε λέξεις. Να ταιριάζουν μ’ αυτήν. Παρότι τις περιβάλλω με μεγάλη αγάπη και ανεπιτήδευτο σεβασμό, φοβάμαι. Φοβάμαι, μήπως και μου γυρίσουν πεισματικά την πλάτη, μήπως αυτές που διάλεξα να μην μπορούν να αποδώσουν το συναίσθημα, να περιγράψουν το ποθούμενο.

Παίρνω φόρα και πάω να τις απλώσω επάνω στο χαρτί. Ήρθε η ώρα να «ντύσω» μ’ αυτές το γραφτό μου. Έχω κι άλλα να πω, μα νομίζω πως μάλλον φλυαρώ και σας κουράζω. Ελπίζω να μην μου λείψουν οι λέξεις που χρειάζονται για να «κουμπώσει» το κείμενο. Τ' αφήνω εδώ. Περαιτέρω περιγραφές περιττεύουν. 

Στράτος Δουκάκης

Οι ήρωες των βιβλίων

Από το βιβλίο «Ούτε τύμπανα Ούτε τρομπέτες» του Γιάννη Τριάντη

Εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ - Έτος κυκλοφορίας 2005 · Σελίδες 152 

Όταν νυχτώνει κάτω από την Ακρόπολη και φεύγει ο κόσμος από την Έκθεση Βιβλίου, συμβαίνουν πράματα και θάματα, μας είπε μια μέρα ο κύριος Τι. Ακούστε λοιπόν: 

Μόλις κλείσουν τα περίπτερα και ερημώσει η νύχτα, ένας άλλος κόσμος βγαίνει στον πεζόδρομο και σουλατσάρει μέχρι το πρωί. Είναι οι ήρωες των βιβλίων! Απ' όλα τα μέρη του κόσμου, άγνωστοι μεταξύ τους -αλλά με μια παράξενη οικειότητα να ορίζει τη συμπεριφορά τους- οι ήρωες των βιβλίων συστήνονται, κουβεντιάζουν, πίνουν, χορεύουν, φλερτάρουν και ερωτεύονται στα σκοτεινά των δένδρων. Από κάποια στιγμή και μετά, μαζεύονται πάλι στους πάγκους των βιβλίων, αλλάζουν τηλέφωνα και διευθύνσεις και σιωπηλά επανέρχεται ο καθένας στις σελίδες του... 

Όμως ένα βράδυ, την ώρα που καληνύχτιζε ο ένας τον άλλον, δυο ήρωες δεν έδωσαν το παρών. Εκείνος, ένας μετρημένος του λατινοαμερικάνικου Νότου, κι εκείνη, μια πυρακτωμένη γαλανομάτα του Βορρά, έφυγαν κρυφά από την Έκθεση… Την άλλη μέρα, σάλος μεγάλος και ντόρος στους πάγκους. Εκδότες, συγγραφείς και περαστικοί έβλεπαν με δέος τις λευκές άδειες σελίδες στα βιβλία στα οποία πρωταγωνιστούσαν οι δυο φυγάδες… 

Κάποιος μίλησε για φλογερή ιστορία αγάπης. Άλλος για δεσμά της φυλακής που έσπασαν. Και κάποιος είπε ότι δεν άντεχαν τον ρόλο τους οι δυο ήρωες κι έφυγαν για να γράψουν δικό τους μυθιστόρημα…

* Ο Γιάννης Τριάντης είναι δημοσιογράφος. Γεννήθηκε στα Τριαντέικα Αγρινίου (6.11.1955). Σπούδασε Νομικά στη Θεσσαλονίκη. Εργάστηκε σε πολλές εφημερίδες (τα περισσότερα χρόνια στην «Ελευθεροτυπία»), σε περιοδικά και ραδιοφωνικούς σταθμούς. Έχει εκδώσει ένα βιβλίο (υπάρχουν έτοιμα προς έκδοσιν άλλα δύο). Λατρεύει τη μπάλα, τη ζέστη, την ποίηση, τη μουσική μπαρόκ και τους δύο γιους του. 

Ο Θεόφιλος Χατζημιχαήλ, ήταν ένας φτωχός φουστανελάς που είχε τη μανία να ζωγραφίζει.

Ο Θεόφιλος* παρεπιδημούσε στο Πήλιο. Κάποτε, ένας ταβερνιάρης του ζήτησε να ζωγραφίσει στο ντουβάρι ένα άσπρο, περήφανο άλογο. «Λυτό ή δεμένο το θες;» ρώτησε ο Μυτιληνιός. «Τι διαφορά έχει;» αποκρίθηκε ο πονηρός Θεσσαλός. «Λυτό κάνει είκοσι και δεμένο εκατό» διευκρίνισε. Ο πελάτης τού ανέθεσε να φτιάξει το φθηνότερο· ηλιθιωδώς καθώς ο ζωγράφος, ούτως ή άλλως, δεν έπαιρνε πολλά και πληρωνόταν συνήθως εις είδος. Δεν πέρασε πολύς καιρός και ο Θεόφιλος ξαναπέρασε απ’ το μαγαζί. Ο κάπελας του παραπονέθηκε πως το άτι ξεβάφει, τόσο ώστε κοντεύει να εξαφανιστεί απ’ τον τοίχο. «Λυτό δεν το παρήγγειλες;» απόρησε ο καλλιτέχνης.

Εφημερίδα των Συντακτών 10/11/2014 

Κάπως έτσι ξεθωριάζουν οι αγάπες μας, οι φιλίες και τα λόγια μας…

* Ο Θεόφιλος Χατζημιχαήλ, ήταν ένας φτωχός φουστανελάς που είχε τη μανία να ζωγραφίζει. Γεννήθηκε μεταξύ 1868 και 1871 στη Βαρειά Μυτιλήνης. Θεωρείται από τους σπουδαιότερους Έλληνες λαϊκούς ζωγράφους με χαρακτηριστικά έργα εμπνευσμένα από την ελληνική λαϊκή παράδοση, ιστορία και μυθολογία. Τα πινέλα του τα κουβαλούσε στο σελάχι του, εκεί που οι πρόγονοί του 'βάζαν τις πιστόλες και τα μαχαίρια τους. Τριγύριζε στα χωριά της Μυτιλήνης, τριγύριζε στα χωριά του Πηλίου και ζωγράφιζε. Ζωγράφιζε ό,τι του παράγγελναν, για να βγάλει το ψωμί του.

Ώρες μικρές, μεγάλες νύχτες

Διαχρονική υπόθεση. Να ξαποσταίνεις ανάμεσα σε μουσικές και βιβλία. Κι εν τω μεταξύ να νοιάζεσαι μη και δραπετεύσουν οι στιγμές που κυριεύουν το νου και ξεστρατίσουν οι μνήμες. Αφήνεις ακόμη και τη σκόνη που ’ναι καθισμένη πάνω τους, χρόνια τώρα, να παραμένει εκεί, δίχως καν να σ’ ενοχλεί. 

Κοντεύουν μεσάνυχτα. Κοντεύουν κι οι μικρές ώρες που πάντα φέρνουν μεγάλες νύχτες. Και η κασέτα γυρίζει. Τραγούδια σε κασέτες γραμμένα. Τραγούδια το ένα πίσω απ’ τ’ άλλο. Επιλεγμένα από τότε που σ’ έκαναν συντροφιά. Αυτό κάνουν και τώρα. Και το μυαλό σ’ αυτά που ξέρει να κάνει κάτι τέτοιες ώρες. Να «ταξιδεύει». Με κάθε μουσική, με κάθε στίχο. Ν’ ακούει και να ζυγίζει. Να συγκρίνει –συνειδητά ή ασυνείδητα– το «τότε» με το «τώρα». Παρότι ξεθωριασμένη η θύμηση επιμένει ολοένα να φέρνει πίσω εκείνα τα βράδια με το λίγο φως. 

Η μουσική και το τραγούδι δένουν με τη ζωή σου. Αλήθεια, πώς γίνεται αυτό; Στίχοι που τους ακούς από φωνή άλλου κι είναι σα να ’ταν δικοί σου. Μικρά ρεφρέν που έρχονται και δένουν με τα δικά σου. Και όχι μόνο αλλά υπονοούν περισσότερα απ’ όσα λένε. Η ευαισθησία που εκπέμπουν γίνεται και δική σου. 

Γράφουν χρόνια, έρωτες, λύπες, χαρές, ανάγκες, στεναγμούς και… ιστορίες κρυφών ανθρώπινων παθών και πόθων. Η κασέτα γυρίζει, σταματημό δεν έχουν τα τραγούδια. Το ίδιο και τα συναισθήματα σε κάτι τέτοιες μικρές ώρες που κάνουν τις νύχτες μεγάλες, ατέλειωτες.

Επιλογικό σημείωμα…

Είναι αυθόρμητο τούτο που κάνω τώρα, άμεμπτε φίλε μου. Μη με παρεξηγήσεις, μου βγαίνει αυθόρμητα. Ξεχωρίζω, από το απόλυτα προσωπικό σημείωμα-επιστολή που έλαβα τις προάλλες από σένα, ένα κομμάτι μόνο. Σου απάντησα, όπως έπρεπε βέβαια, ευχαριστώντας σε, δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Ως εδώ καμιά παραφωνία… 

Και τώρα πρέπει –επιβάλλεται θαρρώ– να βρω δυο λόγια να εκθειάσω δημόσια, όχι τα εγκώμιά σου για τα γραφτά μου, παρά μόνο το «Επιλογικό σημείωμα»  που άφησες –σαν υστερόγραφο– στο τέλος, ώστε να το χαρούν και άλλοι φίλοι μας. Η σεμνότητά σου με κάνει –που πα να πει με αναγκάζει– να μην αναφέρω πρόσωπο και όνομα. Προς τι άλλωστε, δεν θα άλλαζε κάτι. Ωστόσο σέβομαι κι αυτό κάνω τώρα. 

Με το που έλαβες το βιβλίο μου και το διάβασες «ξέσπασες» με τούτο το «επιλογικό σημείωμα» που ’γραψες τελειώνοντας το γράμμα σου. Θέλω να πω πως όλα όσα έγραψες για μένα ήταν ό,τι πιο συγκινητικό κι απρόσμενο έχω δεχτεί, μια ζεστασιά στην πλάτη, απ’ ένα χέρι που μ’ ακούμπησε. 

Έγραψες:

«Είσαι ο Στράτος, με το (σ) των στοχασμών, των σκέψεων, 

των στιγμών, των σιωπών, των συγκινήσεων, των συναισθημάτων, των σημειώσεων, της σεμνότητας!» 

Είναι από τα ψιλά γράμματα της ζωής που έρχεται να στα θυμίσει ένας ποιητής. Κι όμως δεν είναι ποιητής. Και τι μένει να κάνω τώρα εγώ; Τις ευχαριστίες μου τις έστειλα. Ίσως μια καταγγελία:

«Συλλάβετέ τον. Πρόκειται για ποιητή»!

Ελάχιστη εξόφληση αγάπης έναντι της οφειλόμενης

 

Εγκάρδιο αντίδωρο η αφιέρωση του βιβλίου

Αφιερωμένο, έναντι ενός μεγάλου χρέους αγάπης, 

στη δεύτερη πατρίδα μου, τη Βενεζουέλα, 

για όσα μου χάρισε και όσα μου δίδαξε στη ζωή. 

¡Gracias por tanto!

Βενεζουέλα

Είναι γιατί η ξενιτιά την έκανε δεύτερη πατρίδα μου. 

Είναι γιατί, κοιτάζοντας πίσω, όλα αυτά τα χρόνια μού φαίνονται 

τα πιο ωραία. 

Είναι γιατί αυτά έζησα, αυτά μου ανήκουν. 

Είναι απλά η ζωή που έχω να θυμάμαι. 

Γι’ αυτό θα τη λατρεύω και θα τη μνημονεύω εσαεί, είτε αυθόρμητα 

είτε –το πιθανότερο– νοσταλγώντας την! 

Κανένα μέρος του κόσμου δεν αξίζει, άμα δεν βάλεις μέσα στην ιστορία σου τους ανθρώπους του, τα αισθήματα, τα γεγονότα που έζησες, και κάθε φορά, ανακαλώντας τα στη μνήμη, αυτά ξεπηδούν και σωριάζονται σαν φωτογραφίες που αρνούνται να ξεθωριάσουν. Πόσα χρόνια και πόσες παραστάσεις ζωής έχω μετρήσει. Η ταινία μπροστά μου τώρα σε slow motion και… ξαναρχίζει της ζωής το μέτρημα.

Εδώ είναι όλα. Κύτταρα που επιμένουν να νοσταλγούν… Οι τόποι μας, όπου οι άνθρωποί μας και οι ιστορίες τους. Καμιά φορά αφουγκράζομαι τις ανάσες. Αναζητώ τα χαμόγελα. Συνειδητοποιώ τη μετέωρη αγωνία του χρόνου που περνάει και χάνεται. Όλα περνούν από μπροστά μου. Καταγράφονται ακόμη –ανεξήγητο πως και γιατί– στου μυαλού τα θολωμένα. Όλα: μικρά, μεγάλα, ωραία, σπουδαία, ασήμαντα… Διακρίνω τις στιγμές. Ονειρεμένες κι ανεπανάληπτες! 

Κι ο καθένας με το δικό του όνειρο, με τα φορτία του και τις ιστορίες του, τις έμμονες ιδέες και τα επίμονα συναισθήματα. Με τη λάμψη και τη μοναδικότητα που μετέτρεπε το συμπτωματικό σε νόημα, την αφορμή σε αιτία, το τυχαίο σε απολύτως καθοριστικό. Ήμασταν νέοι τότε, ανέμελοι, ξενιτεμένοι και ωραίοι! Αν κι από άλλο τόπι ύφασμα φτιαγμένοι, μας ένωναν οι ίδιοι κωδικοί.

Ωραία χρόνια, αξέχαστα! Εκεί στη μακρινή Βενεζουέλα. 

Στράτος Δουκάκης

Από το περιθώριο των λογισμών - Πλανόδια κείμενα

Με τούτο το βιβλίο μου, ανοίγω χαραμάδες να ξεχυθεί το συναίσθημα, που συνεχίζει να βγαίνει ολοένα και σε πιο πολλά αντίτυπα. Κι απ’ αυτά τα κενά που, επί τούτου και κατά περίσταση, αφήνω, θα φανούν –σαν αστραπές μέσα στα σύννεφα– δικά μου εσωτερικά σενάρια, κάτι να μαρτυράνε στους «απέξω»…

Μετά από τόσα χρόνια, μπορώ να επιβεβαιώσω ότι είμαι ένα άτομο που μπορεί να γυρίζει τη σελίδα, αλλά αφήνει τσακισμένη τη γωνία της για να επανέλθει... Δεν ξεφορτώνομαι εύκολα εκείνα τα μικρά ακατάστατα κομμάτια ενός αλησμόνητου παρελθόντος. Συνήθειά μου να γυρίζω τον χρόνο στα «κάποτε» και στα «τότε» αφού το μυαλό μου ακολουθεί τα χαρτογραφημένα μου «χθες» και τα αχαρτογράφητα «αύριο», χαραμίζοντας επιπόλαια το «τώρα».

Λένε πως οι μουσικοί δεν αποσύρονται· σταματούν όταν η μουσική μέσα τους σωπαίνει. Κι εγώ ένιωθα να υπάρχει μέσα μου λίγη μουσική ακόμη. Κι άλλο ένα που έχω κατά νου: «το πουλί δεν τραγουδάει γιατί έχει απαντήσεις· τραγουδάει επειδή έχει τραγούδια». Και τέτοια, υπήρχαν. Ό,τι κι αν πρεσβεύανε…

Είναι υπέροχο, πιστεύω, ένας άνθρωπος να μπορέσει κάποια στιγμή, τις όποιες μύχιες σκέψεις του, να τις συμπυκνώσει και να τις αποτυπώσει, κατά μία έννοια, σ’ ένα σχήμα 17 Χ 24 ενός βιβλίου κι αυτό να διαρκεί για πάντα. Σε κάθε περίπτωση, όταν μπορεί κάποιος να πάει την ιστορία του λίγο παρακάτω, ας το κάνει.

Επέλεξα κείμενα, διάσπαρτα –ίσως κι ασύνδετα– που είχα δημοσιεύσει, από το 2016 και μετά, στα ιστολόγιά μου (Μηθυμναίος και Φωτοχυσίες). «Πλανόδια κείμενα από το περιθώριο των λογισμών μου» που συμπληρώνουν τον μονόλογο της ζωής μου. Τα συμμάζεψα, χωρίς πρόσθετα μερεμέτια για τούτο εδώ το βιβλίο.

Στράτος Δουκάκης

VALENCIA, la novia del Sol - Βαλένσια η νύφη του Ήλιου

Με αυτή την ωραία εικονογράφηση του φίλου μου Marcelino Juárez (MARCE στο Instagram) και το εξαιρετικό του κείμενο που δημοσίευσε EΔΩ, αφιερωμένα στην αγαπημένη μας Βαλένσια, που σήμερα, 25 Μαρτίου, γιορτάζει τα 468 χρόνια από την ίδρυσή της. Συντάσσομαι λοιπόν και χαιρετώ για τα γενέθλιά της την πόλη μου στην οποία έζησα για 41 ολόκληρα χρόνια.

Ζήτω η Βαλένσια!

Είναι στιγμές που χρωστάμε στην ψυχή μας

 

Αρχίζει, έστω και νωχελικά να παίρνει τις πρώτες ανάσες της η Άνοιξη. Όπου και να γυρίσει η ματιά σου φουντώνει, παίρνει χρώμα, μένει μετέωρη κι απολαμβάνει. Ανοίγεται όλο το έξω και το γύρω, βαραίνει από ευωδιές κι επιθυμίες και ομορφαίνει κάνοντας καλοδιάθετο το μέσα μας. Ξετινάζει όλη τη γκάμα των συναισθημάτων. Απλώνεται επάνω σου, αναβαπτίζεται και αναπλάθεται στη μήτρα της φύσης. 

Είναι να μπορέσεις να κλείσεις την ανάσα της στην ψυχή σου, να κρατήσεις στον κόρφο σου εν’ ανθισμένο κλαρί για ν’ αποδιώχνεις τον κόσμο της ματαιότητας όταν σε πνίγει. Είναι κι ο ήλιος, πρόθυμος να χυθεί πάνω στα πρόσωπά μας, να μπει εντός μας να παρακάμψει και να μας αποτρέψει από τις παραφωνίες των καιρών. 

Αμ το άλλο; Είναι κι οι μέρες που αρχίζουν να μεγαλώνουν κι αυτές. Ας μην ξεχνάμε. Λίγο το ’χεις;

Πάρε με όταν φτάσεις...

«Πάρε με όταν φτάσεις»

Πόσες μανάδες, πόσοι γονείς δεν το ξεστόμισαν. 

Όλοι την έχουμε πει, όλοι την έχουμε ακούσει… 

Τώρα έγινε η «σιωπηρή» διαμαρτυρία των μαθητών.

Μαχαιριά στην καρδιά μας 

Ποτέ ξανά!

Ο Χειμώνας απουσιάζει…

Απίστευτο! Τηλεφώνησα χτες στον Χειμώνα όμως δεν απαντούσε. Στο τέταρτο κουδούνισμα άνοιξε ο αυτόματος τηλεφωνητής και άκουσα: Αυτή τη στιγμή απουσιάζω. Αφήστε το μήνυμά σας μετά τον χαρακτηριστικό ήχο. Μπιμπ… 

Τι να του πω τώρα, ότι τέτοιο καλοκαιριάτικο Γενάρη και Φλεβάρη δεν είχαμε ματαδεί… Νομίζω πως δεν πάμε καλά.

Τρία πράγματα...

 

Τρία πράγματα στη ζωή δεν γυρίζουν πίσω: 

Ο Χρόνος, η Κουβέντα που είπες και… οι Ευκαιρίες. 

Τρία πράγματα μην αρνηθείς στη ζωή:

Την Ηρεμία, την Εντιμότητα και… την Ελπίδα! 

Τρία πράγματα φθείρουν τη ζωή:

Ο Εγωισμός, η Υπεροψία και… ο Θυμός.

 

Τρία πράγματα στη ζωή δεν είναι της επιλογής μας: 

Τα Όνειρα, η Επιτυχία και… η Μοίρα.

Τρία κοσμήματα στολίζουν τη ζωή μας: 

Η Αγάπη, η Οικογένεια και… οι αληθινοί Φίλοι.

* Από άλλο έργο είναι τούτο δω, εκτός πεπατημένης, αλλά… προέκυψε.

Από τις σημειώσεις των περιθωρίων...

Διαβάζω, ακούω, παρατηρώ, ξεχωρίζω, σημειώνω και… πορεύομαι παρακάτω. Αδειάζω χώρο μέσα μου να χωρέσουν όσα ξεχωρίζω. Σε κάτι τέτοια –αποστάγματα ευλάβειας τα λέω– εύκολα μπαίνεις, δύσκολα ξεκολλάς κι όταν μπορείς να χαίρεσαι μ' αυτό, το κάνεις. 

Είμαι εξαρτημένος από λέξεις, από στίχους, από εικόνες. Ακούω μουσική, ακούω τραγούδια, μαγεύομαι με εικόνες. Διαβάζω και ξεχωρίζω λέξεις, φράσεις, ιδέες, τις σημειώνω στα περιθώρια. Ό,τι και όσα προλάβω… Από τότε όλα τα 'χω κλειδωμένα μέσα μου… και τα κουβαλάω. Στις σημειώσεις μου.

Σημειώσεις στα περιθώρια βιβλίων (για κάποιο λόγο…):  

Αν κάποια πράγματα που είναι να κουμπώσουν, κουμπώνουν. Όσα κομμάτια κι αν μπορέσεις να ενώσεις, δε θα σου φτάσουν μια στιγμή για να με νιώσεις.

Στίχοι που σε παρασέρνουν σε όλα τα πριν, τα ίσως, τα μετά, τα ποτέ και τα πάντα της ζωής (σελ. 49). Λυτρωτική παρέμβαση στις γκρεμισμένες ωραιότητες που δόθηκαν αντιπαροχή για να στεγαστεί η αναπόλησή τους(σελ. 90). Προκαλώντας τον αιφνιδιασμό του μη… αναμενόμενου.

Σημειώσεις από χειρόγραφα (για χίλιους δυο λόγους):

Κι αυτό που θέλω να σου πω, το πιο όμορφο απ' όλα, δε στο 'χω πει ακόμα. Έκλεισα τα περάσματα κι άμα σε παίρνει πέρνα, μόνο αγάπες μη ζητάς, σε ένα τραγούδι κόλλησα σαν γέρικη λατέρνα. Δεν έχω χρόνο μάτια μου να ψάχνω για ελπίδες, το πιο πολύ το έζησα, τώρα μου μένουν τα μικρά, δυο τελευταίες αχτίδες.

Για αγάπες μικρές που στα λόγια τους μείναν κάτι λίγες ψυχές που ήρθαν, είδαν και φύγαν. Είπαμε να μην χαθούμε κι ανταλλάξαμε αριθμούς, δέκα βήματα πιο πέρα τους πετάξαμε κι αυτούς…  Κι αν καμιά φορά βρεθούμε δε θα πούμε ούτε γεια, μες στο πλήθος θα χαθούμε μ' ένα δάκρυ στην ματιά. Κι αν φωνάξω τ' όνομά σου θα κοιτάξεις στα κλεφτά και θα κάνεις για φαντάσου πως δε με θυμάσαι πια… 

Και η φωτογραφία, αυτή κι αν είναι ερωτική σχέση με το εφήμερο στιγμιότυπο. Και η κάμερα… ανέκαθεν ο οδηγός, ικανή να ακινητοποιεί μια συγκεκριμένη στιγμή στο χρόνο. Δεν ξέρω με πόσες εικόνες ανταμώθηκα. Το κλικ για μια φωτογραφία δεν είναι παρά μόνο η αρχή απ’ ό,τι ακολουθεί και με περιμένει… Η μετέπειτα επεξεργασία της. Το πάθος μου! 

Απλά πράγματα για ν' αντέχω τη ρηχότητα του «τώρα».