«Είμαι πάρα πολλά για να μην είμαι τίποτα και πολύ λίγος για να είμαι κάτι»… * * * * * «Ψάχνω να βρω λέξεις… που να "αγγίζουν" κι αγγίγματα που να μιλούν»…

1 Μαρ 2014

Το άσπρο και κόκκινο κορδονάκι του Μάρτη…



Ο «Μάρτης» είναι ένα παμπάλαιο έθιμο εξαπλωμένο σε όλα τα Βαλκάνια, λόγω της υιοθέτησής του από τους Βυζαντινούς, οι οποίοι και το διατήρησαν. Πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα, και συγκεκριμένα στα Ελευσίνια Μυστήρια, επειδή οι μύστες των Ελευσίνιων Μυστηρίων συνήθιζαν να δένουν μια κλωστή, την «Κρόκη», στο δεξί τους χέρι και το αριστερό τους πόδι.
Από τη 1η ως τις 31η του Μάρτη, συνηθίζεται να φοριέται στον καρπό του χεριού ένα βραχιολάκι, φτιαγμένο από στριμμένη άσπρη και κόκκινη κλωστή, τον «Μάρτη» ή «Μαρτιά» που φτιάχνεται την τελευταία ημέρα του Φεβρουαρίου. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, ο «Μάρτης» φοριέται κυρίως από τα παιδιά για να προστατεύει τα πρόσωπά του από τον πρώτο ήλιο της Άνοιξης, για να μην καούν.
Κατά τις ηλιόλουστες ημέρες του Μαρτίου που ακολουθούσαν τα κρύα του χειμώνα, τα παιδιά έβγαιναν από τα σπίτια και έπαιζαν έξω στις αυλές. Οι μητέρες, για να τα προφυλάξουν από τις ακτίνες του μαρτιάτικου ήλιου που θεωρούνται επικίνδυνες, έφτιαχναν και φορούσαν στο χέρι ή στο πόδι των παιδιών τον "Μάρτη", ένα κορδόνι από λευκό και κόκκινο νήμα.
Ο ήλιος το Mάρτιο συνήθως καίει και μαυρίζει τα πρόσωπα των παιδιών: «Του Μάρτη ο ήλιος βάφει και πέντε δεν ξεβάφει». Η μαυρίλα όμως σήμαινε και ασχήμια, προπάντων για τα κορίτσια που η παράδοση τα ήθελε άσπρα και ροδομάγουλα:  «Ο πόχει κόρη ακριβή, το Μάρτη ο ήλιος μη την ιδεί». Για να αποτρέψουν την επίδραση του ήλιου λοιπόν, έφτιαχναν και φορούσαν τον «μάρτη», ώστε να προστατεύσει τα πρόσωπα των παιδιών από τον ήλιο και να μην καούν. Όταν τον έβγαζαν τον κρεμούσαν σε τριανταφυλλιές, ώστε να γίνουν τα μάγουλά τους κόκκινα σαν τριαντάφυλλα.
Ο "Μάρτης" ουσιαστικά αποτελείται από δύο κλωστές, άσπρη και μία κόκκινη, στριμμένες μεταξύ τους, που συμβόλιζαν την αγνότητα και τα χαρά. Σε κάποιες παραδόσεις αναφέρεται και μία χρυσή κλωστή ώστε να συμβολίζεται και η αφθονία.
Σε ορισμένες περιοχές το μαρτιάτικο βραχιολάκι θεωρείται ιερό από τη λαϊκή παράδοση που δεν είναι πρέπον να πεταχτεί. Για αυτό το φορούσαν μέχρι το Πάσχα και το έδενα στην Αναστάσιμη λαμπάδα για να καεί. Σε άλλες περιοχές έκαιγαν το βραχιολάκι στις φωτιές που άναβαν για να κάψουν τον Ιούδα. Αλλού πάλι το φορούν ως την Ανάσταση, οπότε και το δένουν στις λαμπάδες της Λαμπρής για να καεί μαζί του.
Η πιο διαδεδομένη όμως αντίληψη φέρει το "Μάρτη" να φοριέται μέχρι να εμφανιστούν τα πρώτα χελιδόνια. Τότε έβγαζαν το Μάρτη και τον άφηναν σε κλαδιά για να τον πάρουν τα πουλιά και να το χρησιμοποιήσουν στην κατασκευή της φωλιάς τους.

Καλό μήνα σε όλους!


* Κείμενο και φωτογραφίες από το διαδίκτυο

19 σχόλια:

  1. Στ΄αλήθεια πάρα πολύ ΄'ομορφα όλα αυτά τα παραδοσιακά μας.

    Δεν ξέρω αν στην Ελλάδα συνηθίζεται εδώ δεν υπάρχει κάτι τέτοιο.
    Ίσως να φταίει ότι εδώ και τον Μάρτη έχουμε χειμώνα και πολύ άσχημο, οπότε λέμε του ήλιου έλα ρε φίλε και κάψε μας.
    Νάσαι καλά.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Είναι από τις παραδόσεις, Ντένη μου, που φυσικά όλο και φθίνουν, αλλά εγώ θυμάμαι το έθιμο από παιδί. Κι εδώ ο Μάρτης μας επισκέφτηκε μουντός και βροχερός, αλλά αυτές τις λεπτομέρειες τις θυμόμαστε…

      Διαγραφή
  2. Καλο μήνα αγαπητέ Στράτο! με, ή χωρίς Μάρτη, τα πρόσωπα ας τα κάψει ο ήλιος, οι ψυχές να μην καούν!
    καλό μήνα!με υγεία!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλό μήνα Μπάρμπυ και να περάσεις μια θαυμάσια Καθαρά Δευτέρα. Εδώ ξημέρωσε με βροχή, οπότε για να μας κάψει ο ήλιος αποκλείεται. Τώρα για τις ψυχές μας είναι ολόδική μας υπόθεση.

      Διαγραφή
  3. Πολύ όμορφο αφιέρωμα στο "Μάρτη" Στράτο μου,που μας γυρίζει πίσω στα παιδικά μας! Τώρα κι αν μας κάψει ποιός νοιάζεται;
    Χαίρομαι που βλέπω οτι η παράδοση καλά κρατεί αν κρίνω απο τα παιδικά χεράκια που βλέπω φορεμένο το "μάρτη". Μ αρέσει η παράδοση να συνεχίζεται
    ΚΑΛΟ ΜΗΝΑ -Καλή Ανοιξη,αν τ αποφασίσει,γιατί ακόμα αναποφάσιστη τη βλέπω,βρέχει καταρρακτωδώς απο χθες.
    Καλό σου ξημέρωμα,καλά να περάσετε το 3ήμερο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ακριβώς αυτή ήταν η ιδέα μου, Χαρουλάκι αγαπημένο (μπα, τι λέω αυτό είναι «πατέντα» άλλου…), να γυρίσουμε για λίγο πίσω σ’ εκείνα τα χρόνια της αθωότητας. Άλλωστε γι’ αυτό είναι οι παραδόσεις να τις κρατάμε και να τις μεταδίδουμε. Εξ’ άλλου, πάντα ο «μάρτης» ήταν για παιδικά χεράκια.
      Εύχομαι και σε σένα όλα τα καλά και λίγη υπομονή… βλέπεις μας κακόμαθε ο Φλεβάρης.

      Διαγραφή
    2. ΑΝ ξεχωριστοί άνθρωποι με θεωρούν "Χαρουλάκι αγαπημενο¨,για μένα είναι μόνο τιμή!
      Καλή Σαρακοστή Στράτο μου.

      Διαγραφή
    3. Αναμφίβολα... και είναι τιμή, Χαρά μου! Αλίμονο...

      Διαγραφή
  4. Καλό μήνα Στράτο μου , φιλώ τα μικρά χεράκια με το ασπροκόκκινο ΄΄μαρτάκι΄΄, το κόκκινο της αγάπης και το λευκό της αγνότητας.Αφήνω ένα αγαπημένο μου τραγούδι παντός καιρού.
    http://www.youtube.com/watch?v=tLXOImCXlzA#t=178.
    Καλό ξημέρωμα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλό μήνα, Νικόλ μου, είπες το σωστό: το «μαρτάκι» στριφτά και σφυχτά η αγάπη και η αγνότητα ό,τι πρέπει για αθώα μικρά χεράκια…
      Το τραγούδι σου (Marinero de Luces με την εξαιρετική Isabel Pantoja) είναι από τα πολύ αγαπημένα μου.
      Σ’ ευχαριστώ!

      Διαγραφή
    2. Προσπάθησα ν ακολουθήσω τα ισπανόφωνα βήματα της αγαπημένης Νικόλ και ν απολαύσω το τραγούδι,καθότι λάτρης της μουσικής και ειδικά αυτής που βγάζει πάθος,όμως στάθηκα άτυχη στο συγκεκριμένο σύνδεσμο,όμως βρήκα αυτό http://youtu.be/ghzimFH9Bg8 απο την ίδια,που το μοιράζομαι μαζί σας.
      Οποιος θέλει ας το μεταφράσει,θα τον ευγνωμονούσα,γιατί κάτι μου ψιθυρίζει...
      Την αγάπη μου και στους δυό!

      Διαγραφή
    3. Ισαβέλ Παντόχα... κορυφαία του πάθους και φωνάρα, ας μου επιτραπεί η έκφραση...
      Τη μετάφραση του τίτλου θέλεις, Χαρουλίτσα μου (καλό ε;) ή των στίχων; Ευχαρίστως να το κάνω, περιμένω.

      Διαγραφή
    4. Αχ Χαρούλα μου είναι υπέροχα όλα τα τραγούδια της Isabel Pantoja, με την υπέροχη φωνή της γεμάτα πάθος , συμφωνώ απόλυτα με τον Στράτο .
      Την αγάπη μου και στους δυο.

      Διαγραφή
  5. Τί ωραία σκέψη γι'αυτή την ανάρτηση Στράτο !!! Και τεκμηριωμένη. Καλό μήνα. Φιλιά.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Να την θυμούνται οι παλιοί, Δώρα και να την μαθαίνουν οι νεότεροι.

      Καλό μήνα!

      Διαγραφή
  6. Καλό μήνα φίλε μου, αυτά τα έθιμα του Μάρτη δεν θυμαμαι να τα είχαμε στη τότε Ελλάδα, ούτε εδώ στην Β. Αμερική ούτε στην Κεντρική Αμερικά τα είχαμε,
    Εδώ θα δούμε τον πρώτο ήλιο τέλη Απριλίου και Μάη.

    Πάντος είναι πολύ όμορφα και αθώα, ο Μάρτης εννοεί ο 'Άρης θεός του πολέμου όπου οι Ρωμαίοι του έδωσαν το λατινικό όνομα Marte,
    χαιρετώ
    Γαβριήλ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Το ίδιο γράφει και ο Ντένης, όμως, όπως του έγραψα, αυτό εγώ το θυμάμαι από τα παιδικά μου χρόνια, γι’ αυτό και με παραξενεύει που δεν το ξέρετε. Πάντως είναι μια καλή συνήθεια, αθώα γιατί πως είναι δυνατόν, ένα μικρό κορδονάκι να μας προστατεύσει από τον ήλιο, αλλά ας κρατάμε τις παραδόσεις, δεν μας χαλάνε…
      Ναι το «Marte» είναι λατινικό όπως και ο Ιούλιος.

      Να είσαι καλά, φίλε μου!

      Διαγραφή
  7. Πολύ όμορφο Στράτο!!!
    Φορούσα κι εγώ "Μάρτη" πιτσιρικάς, για να μη με κάψει ο ήλιος :))
    Καλό μήνα και καλή Σαρακοστή!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Έτσι είναι, ξάδερφε, είναι μια από τις συνήθειες που μου έχουν αποτυπωθεί και την θυμάμαι με νοσταλγία.

      Να είσαι καλά και αντεύχομαι!

      Υ.Γ. Για το άλλο έλαβα γνώση κι έγινε η διόρθωση... και πάλι σ' ευχαριστώ!

      Διαγραφή

Ωραίες που ’ναι οι αγκαλιές κι ας ζωγραφίζονται μόνο με λόγια...
Σας ευχαριστώ!